Ik schreef al eens eerder een blog over ontspannen en blijkbaar is het nodig om er nog eentje te schrijven, misschien wel vooral voor mezelf 😊. In deze tijd richting de zomervakantie, waarin de deadlines en examenstress zich lijken op te stapelen, zou je bijna vergeten dat ontspannen en opladen bittere noodzaak is geworden. Bijna vergeten….gelukkig niet helemaal. Ik hoor mezelf vaak zeggen tegen cliënten dat ontspanning en stress reductie misschien wel de belangrijkste interventie in je leefstijl is. Die boodschap is ook altijd een beetje aan mezelf gericht.  Maar waarom is ontspannen eigenlijk zo belangrijk?
Ons autonome zenuwstelsel bestaat uit twee hoofdtakken: de sympathicus en de parasympathicus. De sympathicus wordt geassocieerd met de ‘vecht-of-vlucht’-reactie, een overlevingsmechanisme dat ons lichaam in een staat van paraatheid brengt in tijden van stress (in de oertijd konden we snel wegrennen voor een beer die ons wilde aanvallen). Aan de andere kant staat de parasympathicus, die verantwoordelijk is voor de ‘rust-en-vertering’-respons. Dit deel van het zenuwstelsel helpt ons lichaam te ontspannen, te herstellen en energie te conserveren (in de oertijd stond dit gelijk aan lekker rustig in de grot ons eten opeten en verteren).
De sympathicus: onze vecht-of-vlucht-respons
De sympathicus wordt geactiveerd in tijden van stress of gevaar en bereidt het lichaam voor op snelle actie. Hierbij worden verschillende fysiologische veranderingen in gang gezet:
Versnelde hartslag: Zodat bloed sneller naar spieren en vitale organen kan worden gepompt.
Verhoogde bloeddruk: Om de circulatie van bloed en zuurstof te verbeteren.
Vrijgave van adrenaline en cortisol (je kent ze wel als de stress hormonen): Deze hormonen verhogen de alertheid en energie.
Hoewel deze respons heel belangrijk is voor overleving in acute stresssituaties (je weet wel, die beer uit de oertijd), kan chronische activatie van de sympathicus schadelijk zijn. Langdurige stress kan leiden tot problemen zoals hoge bloeddruk, hartziekten, angststoornissen en verzwakt immuunsysteem.
De parasympathicus: onze rust-en-vertering-respons
De parasympathicus wordt geassocieerd met rust en herstel. Dit systeem helpt het lichaam te ontspannen en energie bij je te houden. Enkele functies van de parasympathicus zijn:
Vertraagde hartslag: Wat helpt bij ontspanning en herstel.
Verlaging van de bloeddruk: Wat de cardiovasculaire gezondheid ondersteunt.
Bevordering van spijsvertering: Door de stimulatie van speekselklieren en maag-darmmotiliteit.
Stimulering van herstelprocessen: Zoals celherstel en immuunfunctie.
Een goed functionerende parasympathicus helpt het lichaam te herstellen van stress en draagt bij aan algeheel welzijn. Je kunt nog zo gezond eten, als je de hele dag door gestresst bent, wordt je biologische groentepakketje dat je braaf iedere week koopt, niet goed verteerd en opgenomen en poep je die ongebruikt weer uit (bij wijze van spreken dan).
De noodzaak van balans
Stress is dus belangrijk en heel nuttig, maar we hebben tegenwoordig zoveel stress. Een gezonde balans tussen de sympathicus en de parasympathicus is een mooi streven. We kunnen dan effectief reageren op stressvolle situaties terwijl we ook voldoende tijd en energie hebben om te herstellen en te verteren. Eigenlijk net als in de oertijd.
De balans helpt dus bij stressklachten, want je zorgt ervoor dat je ook regelmatig afschakelt en in de parasympaticus terecht komt. Het helpt bovendien bij het efficiënt gebruiken van energie, het opnemen van alle voedingsstoffen uit je eten en herstel van je lichaam, wat leidt tot verhoogde productiviteit en vitaliteit. En het helpt je lijf gezond te houden omdat chronische stress (en dus sympaticus) kan leiden tot ontstekingen in het lichaam en dus chronische ziekten.
Klinkt wel de moeite waard toch, die balans?
Hoe vind je balans?
Het vinden van de juiste balans vereist bewuste inspanningen om te ontspannen en aanpassingen in levensstijl. Bijvoorbeeld deze:
Regelmatige Ontspanningsoefeningen: Plan dagelijks momenten van rust en ontspanning in, zoals meditatie, yoga of ademhalingsoefeningen. Of even lekker een tijdje uit het raam staren. Netflix is overigens geen ontspanning voor het brein, jammer he.
Fysieke Activiteit: Regelmatige beweging kan helpen om stress te verminderen en de parasympathicus te activeren. Ga vooral een rondje wandelen in de natuur of in een park. Of ga een stukje zwemmen in natuurwater. Bouw het langzaam op, want heel koud of hele zware lichamelijke inspanningen kunnen toch ook weer stress zijn voor het lichaam. Niet altijd slecht, maar als je al flink gestresst bent is een wandeling of rustige sport wellicht prettiger. Of badderen in een al wat opgewarmd meertje.
Gezonde Voeding: Voedingsmiddelen rijk aan antioxidanten, omega-3 vetzuren en magnesium kunnen de stressrespons helpen reguleren. Bovendien worden dan voedingsstoffen aangevuld die flink worden gebruikt door het lichaam bij veel stress. Denk aan veel groenten en fruit eten (500 gram per dag), vette wilde vis (of een goed omega 3 supplement – vraag mij welke, want er is veel rommel op de markt), aangevuld met gezonde vetten en eiwitten.
Slaap: Zorg voor voldoende en kwalitatief goede slaap om herstel en balans te ondersteunen.
Hopelijk is dit weer een mooie motivatie om ontspannen de zomer tegemoet te gaan.
